Terheijden, het eerste energieneutrale dorp van Nederland
door Rob
Op zaterdag 19 november organiseerde de Triodos Bank een open dag in Terheijden, het eerste Nederlandse dorp dat zelfvoorzienend in energie en daarmee dus energieneutraal wil worden. Ik werd uitgenodigd door mijn vader, die ook veel bezig is met de energietransitie. Beiden gezond kritisch gingen we op weg naar het dorp in Brabant om een presentatie bij te wonen en een technische rondleiding te krijgen in de zogenaamde Energiebrouwerij. Dit is een oude, monumentale bierbrouwerij aan de rand van het dorp die het Traais Energie Collectief heeft omgebouwd tot het hart van de energietransitie in het dorp.
We werden ontvangen met een kopje koffie of thee, waarna er een promotiefilmpje werd getoond waarin het algemene plaatje werd geschetst, maar nog weinig duidelijk werd over hóe het dorp dan daadwerkelijk energieneutraal zou worden. Dit werd gelukkig duidelijk in het praatje van een van de oprichters van het Traais Energie Collectief. Het doel van het Traais Energie Collectief is om geheel Terhijden te voorzien van elektriciteit en warm water (wat gas overbodig maakt) dat opgewekt is met lokale bronnen.
De elektriciteit wordt opgewekt door een eigen windturbine naast de A59, vlak bij het dorp. Deze windturbine – De Noord – levert een een vermogen van 5,7 MW (wat behoorlijk veel is!) en levert de stroom niet aan het net, maar direct aan het dorp. De kabel komt binnen bij de Energiebrouwerij en de stroom wordt daarna verder verdeeld. Er is dus geen tussenkomst van een netbeheerder, waardoor er sprake is van een zelfstandig werkend, zelfvoorzienend systeem. Echter, deze windturbine alleen kan niet genoeg stroom opwekken om Terheijden van stroom te voorzien. Daarom worden er ook zonnepanelen op zoveel mogelijk daken in het dorp geïnstalleerd en komt er in de toekomst waarschijnlijk een zonnepark net buiten het dorp.
(bron: Traais Energie Collectief)
Terheijden is ook voorzien van een warmtenet. Dit is een buizenstelsel dat alle gebouwen in het dorp van warm water voorziet met een temperatuur van 70°C. Het buizenstelsel is aangelegd op het moment dat de riolering in het gehele dorp werd vernieuwd, een win-win situatie. Het water wordt deels verwarmd door stroom te gebruiken die opgewekt wordt door de windturbine (en in de toekomst het zonnepark), maar in de basis wordt er gebruik gemaakt van een WKO (warmte-koude opslag) systeem en hoog rendement warmtepompen om de gewenste temperatuur van 70°C te bereiken.
Al met al levert dit een verrassend robuust systeem op dat gebruik maakt van veel verschillende, lokaal aanwezige energiebronnen: zon (zonnepanelen), wind (de windturbine), warmte uit het oppervlaktewater en koude grondwater (WKO systeem). Spreiding van bronnen is belangrijk omdat de energielevering zo bijna altijd gegarandeerd is, wat belangrijk is voor een zelfvoorzienend systeem.
Ik was onder de indruk van het technisch goed doordachte en uitgewerkte plan, maar het mooiste aan dit project is dat het in de basis een sociaal project is. Wanneer je mensen wil meenemen in een grote verandering kun je ze het best persoonlijk benaderen. Bijna iedereen binnen het bedrijf heeft dan ook een directe link met – geboren, getogen of wonend in – Terheijden. Verder zijn er karakteristieke elementen uit Terheijden – de kerk, de Mark (water), de windmolen, het ‘puzzelbad’ – meegenomen om het verhaal persoonlijk, aantrekkelijk en begrijpelijk te maken voor de Terheijdenaren. Het is geen anoniem verkooppraatje van een commercieeël energie bedrijf, maar een project van Terheijdenaren voor Terheijdenaren. En het blijkt te werken, want steeds meer inwoners sluiten zich vrijwillig aan bij het collectief.
Na deze zeer informatieve dag ging ik met een goed gevoel naar huis. Zelf denk ik al jaren over de energievoorziening van het toekomstige ecodorp waar we nu langzaam naar toe werken als Hunkapi. Het is mooi om een functionerend praktijkvoorbeeld te zien dat in relatief korte tijd (7 jaar) van de grond is gekomen. Ik hoop dat we in de toekomst een soortgelijk systeem kunnen aanleggen voor ons ecodorp en daarmee gegarandeerd zijn van onze eigen energievoorziening. Goed om te weten dat er al mensen zijn die ons voor zijn gegaan, want je hoeft het wiel immers niet altijd zelf uit te vinden!
Meer informatie over het Traais Energie Collectief vind je op hun website.
foto’s door Jan Weerts
